Trichinella spiralis

مورفولوژی :

Morphology

کرم بالغ تریشین نماتودی است،‌بسیار نازک و نخی شکل.کرم نر به طول 4/1 تا 6/1 میلی متر و عرض 40 تا 50 میکرون می باشد.در قسمت قدامی نازک و در قسمت خلفی به تدریج کلفت می شود و در قسمت خلفی دارای یک جفت برجستگی مخروطی شکل یاپاپی است که وجه تشخیص آن می باشد. کرم نر فقط دارای یک عدد تستیکول بوده و اسپیکول ندارد.

کرم ماده به سول 3 الی 4 میلی متر و عرض 60 میکرون می باشد. تخمدان در انتهای کرم قرار داشته و در جلوی آن، ‌زهدان قسمت بزرگی از بدن زا فرا می گیرد- زهدان در قسمت خلفی حاوی تخم و در قسمت قدامی دارای لارو رسیده است.سوراخ تناسلی (Vulva)محاذات یک پنجم قسمت قدامی کرم قرار دارد.

چرخه زندگی

Life cycle

لارو کرم که داخل بافت عضلاتی حیوانات حیوانات مانند خوک و موش و غیره موجود است.پس از ورود به دستگاه گوارش آزاد شده و در نزدیکی های دوازدهه و ژژنوم وارد حفره های غددی مخاط روده (Crypts) گردیده و در آنجا بالغ می شود و نر و ماده آن،جفت گیری می نمایند و پس از 5 روز تخم در زهدان کرم ماده به وجود می آید.کرم های نر به زودی از بین رفته و با مدفوع خارج می شوند در حالی که کرم های ماده به عمق زیادتری از مخاط روده وارد می شوند و شروع به لارو گذاری می نمایند.

لارو انگل که به طول 100 میکرون می باشد،به تعداد زیاد از زهدان خارج شده و پس از عبور از جدار روده وارد عروق مزانتر و عروق لنفاوی می گردد و به این وسیله در نقاط مختلف بدن منتشر می شود. چون معمولاً‌ در روده تعداد کرم زیاد است و هر کدام در مدت 4تا16 هفته تعداد زیادی لارو می گذارند– تعداد لارو که وارد بدن می شود ،‌بسیار زیاد خواهد بود.معمولاً‌ بین 7 تا 14 روز پس از خوردن لاروها، تعداد زیادی لارو وارد جریان خون شده و خود را به عضلات فعال بدن می رسانند.عضلاتی که بیشتر آلوده می شوند عبارتند از :

دیافراگم، حنجره، قاعده زبان، شکم، عضلات بین دنده ای، دلتوئید و عضلات سینه.

در داخل این عضلات در حدود 21 روز پس از آلودگی، لارو ها در حالی که بر روی خود پیچیده اند در داخل کپسولی در داخل کپسولی قرار می گیرند.در حدود یک ماه بعد طول لارودر داخل عضلات به 8/0 تا 1 میلی متر می رسد و در آنجا ایجاد تورم و التهاب و فرسودگی رشته عضلانی ، می نماید.

لارو در عضلات میزبان به مدت 6 تا 12 ماه می رساند و پس از آن آهکی می شود.

به طوری که ملاحظه شد در این آلودگی حیوانات هم به صورت میزبان نهایی و هم به صورت میزبان واسط می باشند و این نوع انگل را اوتوهتروکسن(Autoheteroxen) گویند.

در سیر تکامل حیوان به حیوان ممکن است خوک ها با خوردن آشغال و زباله محتوی گوشت خوک آلوده ، مبتلا شوند و با آن که خوک با خوردن موش مرده آلوده،‌به بیماری دچار شود و یا بیماری از موش به موش سرایت نماید.

بیماری زائی

phatogenesis

بیماری تریشینور را از زمان های قدیم می شناخته اند و خوردن گوشت خوک طبق قوانین بسیار قدیمی ممنوع بوده است.در مواردی که تعداد لارو کم باشد،‌علائم بیماری زیاد مشخص نیست ، امّا در مواقعی که تعداد زیاد لارو وارد دستگاه گوارش شود ، علائم شدید است.علائم بیماری را می توان به سه مرحله تقسیم نمود:

1-دوره حمله:این دوره ممکن است دو تا سه روز طول بکشد، امّا معمولاً‌در هفته اول آلودگی بروز می نماید.در این مرحله علائم به دلیل ورود لارو ها و کرم بالغ به داخل مخاط روده ها و تحریک آن، ایجاد می شوند.در این موقع مخاط روده ملتهب شده و بر روی آن نقاط خونریزی ایجاد می شود.علائم در این دوره به صورت تهوع و استفراغ دردهای شکمی و اسهال ساده یا اسهال خونی بروز می نماید.تب و تعرق شدید و تندی نبض ممکن است مشاهده شود.

2- دوره مهاجرت : در این دوره علائم در اثر مهاجرت لاروهای خارج شده از زهدان کرم بالغ در داخل عروق خونی و لنف، ایجاد می شود. علائم در این دوره یک تا دو هفته طول میشود. وجود مواد سمی در گردش خون سبب ایجاد علائم مسمومیت مانند تورم صورت و اطراف چشم و سردرد می شود. استقرار لارو در عضلات سبب ایجاد واکنش نسج عضلانی گردیده و در نتیجه درد شدید عضلات را ایجاد می کند. در اثر درد شدید عضلات، تنفس و جویدن و عمل بلع و سخن گفتن(برحسب نوع عضله ای که آسیب یافته است)مشکل و دردناک می شود.گاهی اوقات تورم و درد غدد لنفاوی هم عارض می شود.گاهی هم تب همراه با بی حالی تا درجات 40 و 41 مشاهده می شود. ازدیاد ائوزینوفیل های خون از علائم ثابت و مهم است که تا 50% می رسد.عوارض شدید بیماری در اثر مهاجرت لارو به ریه ها و قلب و مراکز عصبی و چشم ایجاد می شود که به صورت پنومونی و برنکو همومونی و علائم میو کاردیت و فلج و علائم اختلالات بینایی تظاهر می نماید که ممکن است میوکاردیت سبب مرگ بیمار شود.

3- مرحله کیستی شدن لارو: در این دوره واکنش نسج عضلانی سبب ایجاد کیسه ای دراطراف لارو می شود.لارو و کیسه آن 6 ماه تا یک سال پس از آلودگی ،‌آهکی می شود. علائم در مرحله کیستی شدن ممکن است بسیار شدید باشد و سبب مرگ میزبان گردد. علائم در این دوره عبارتند از: لاغری و ضعف مفرط ،‌تورم شدید دست و پا و صورت ، نقصان فشار خون و تعداد نبض و بالأخره کبودی و کولاپس.

همانطور که قبلاً گفته شد دراکثر مبتلایان ،‌علائم بسیار خفیف است و گاهی آلودگی اصولاً تظاهری ندارد.

پیش آگهی بیماری:

در موارد خفیف خوب است امّا در موارد شدید وخیم و سبب 5% تا 6% مرگ و میر می شود.

تشخیص بالینی بیماری :

در صورتی که تعداد کرم زیاد باشد علائم زیر وجود دارد:

1-  تب نامنظم که یک تا دو هفته طول می کشد و به 40 تا 41 درجه نیز می رسد.

2-  تورم اطراف چشم در دو هفته بیماری.

3-  ناراحتی های روده ای در 24 ساعت اولیه شدید بوده و گاهی تا یک هفته هم دوام دارد.

4-  مراجعه بیماران به صورت گروهی و سابقه خوردن گوشت نیمه پخته خوک در آنان

5-  هیپرائوزینوفیلی و خون ریزی زیر ناخن انگشتان دست و پا.

6-  درد شدید عضلات که از هفته دوم آلودگی آغاز می شود.

تشخیص آزمایشگاهی:

Diagnosis

برای این منظور از روش های زیر استفاده می کنیم:

1-  پیدا کردن لارو در عضلات با بیوپسی عضله و قراردادن نسج در بین دولام و مشاهده لارو در زیر میکروسکوپ پس از له کردن عضله با فشار و یا با حل کردن عضلات در مایع محتوی پپسین و اسیدکلریدریک.

2-  آزمایش مدفوع با روش تغلیظ و مشاهده کرم بالغ و لارو آن که این روش ندرتاً‌ جواب مثبت می دهد.

3-  استفاده از روش های سرم شناسی به شرح زیر:

1-  روش جلدی باخمن(Bachmann intradermal reaction)

برای این منظور ،‌آنتی ژن از لارو انگل تهیه و آن را به نسبت 1 به 5000 رقیق می کنند و سپس مقداری از آن را داخل جلد یک بازو تزریق می نمایند . در بازوی دیگر از مواد سازنده آنتی ژن به غیر از ماده لارو کرم تزریق می نمایند که آن را تزریق شاهد می گویند.

واکنش وقتی مثبت خواهد بود که در محل تزریق آنتی ژن ده دقیقه پس از تزریق،یک حلقه ی سفید که دور آن را حلقه ی التهابی قرمز فرا گرفته است ایجاد شود به شرط آن که ایجاد واکنش در محل تزریق شاهد،مشاهده نشود.باید توجه داشت که این واکنش مدت ها پس از بهبود باقی خواهد ماند.

2 - آزمون رسوبیprecipitin test : با مجاور کردن آنتی ژن و سرم شخص بیمار در یک لوله آزمایش در محل تلاقی حلقه سفید ایجاد می شود.

روش های دیگر آزمون سرم شناسی هم برای تشخیص این بیماری به کار می رود که از ذکر آنها خودداری می شود.

درمان:

هیچ گونه درمان اختصاصی برای بیماری موجود نیست.در دوره کاتار روده ای ،‌برخی تجویز مسهل نمکی را توصیه می نمایند ، زیرا به این وسیله تعدادی از کرم های ماده بالغ قبل از لارو ریزی خارج شده و از شدت بیماری کاسته خواهد شد.

در دوره استقرار بیماری، ‌برای تجویز داروهای ضد کرم مانند تیاباندازول و ترکیبات پیپرازین و هترازان نتیجه مثبت گرفته اند.

برای درمان، ‌علامتی از داروهای ضد آلرژی مانند ACTH استفاده نمود.

اپیدمیولوژی :

آلودگی به تریشین معمولاً‌ در بین حیوانات Enzootic هم مشاهده می شود.اغلب موش های سیاه در اثر خوردن لاشه یکدیگر بیماری را بین خود انتقال می دهند.اکثر پستانداران به انگل حساسیت دارند و بدین ترتیب گربه و سگ و روباه و خوک و گراز در اثر خوردن گوشت موش و با سایر حیوانات آلوده مبتلا به بیماری می شوند.آلودگی انسان معمولاً‌ در اثر خوردن گوشت خوک ایجاد می شود،‌امّا ممکن است با خوردن گوشت خرس یا گراز وحشی هم ایجاد شود.

بر اساس مطالعات دانشمندان در سالهای اخیر (برتیو 1974) علاوه بر نوع تریشینلا اسپیرالیس 3 نوع دیگر از این انگل سبب آلودگی می شود که این انواع عبارتند از تریشینلا نلسونی((T.NELSONIتریشینلا ناتیوا(T.nativa)  و تریشینلا پسودوسپیرالیس (T.PSEUDOSPIRALIS)

نسبت آلودگی انسان به انگل،در نقاط مختلف فرق می نماید. در کشور های اسلامی که از گوشت خوک به ندرت استفاده می شود،موارد انسانی آلودگی، بسیار نادر است اما در سایر کشور ها نسبت آلودگی سکنه، نسبتأ زیاد است- نسبت آلودگی در آمریکای جنوبی12%(مکزیکو و شیلی)و در اروپا11% می باشد.

در یک مطالعه،نسبت آلودگی سکنه آمریکا را 3/12% محاسبه نموده اند((1938 SAWITZ

اما در مطالعهدیگر(1952 GOULD)نسبت آلودگی به30% می رسد.طبق محاسبه انجام شده فقط 6/4% از مبتلایان علائم بیماری را نشان می دهند. نسبت آلودگی در نقاط مختلف یک کشور نیز متفاوت است.

تعداد کرم در روده انسان و در نتیجه تعداد لارو در عضلات ممکن است خیلی زیاد باشد و در برخی موارد تا هزار عدد لارو در هر گرم عضله هم می رسد. نسبت آلودگی در زمستان به علّت مصرف بیشتر گوشت، زیادتر است. نسبت آلودگی در مخازن انگلی(خوک ها) معمولاً کم و در حدود 5/1% است.این نسبت بستگی به طرز تغذیه ی خوک دارد و در برخی از مناطق که برای تغذیه خوک از آشغال و زباله استفاده می شده است نسبت آلودگی بین 5/3 تا11% بوده است.

اپیدومیلوژی آلودگی در ایران

مطالعات محدودی درباره آلودگی به این انگل،در ایران انجام شده است تاکنون نتایج زیر را به دست داده است.

1- آلودگی در بین خوک های اهلی دیده نشده است.

2-در آزمایش 1852 لاشه گراز از نظر لارو تریشین، فقط دو مورد مثبت (ابتلا به آلودگی) نشان داده شده است.

3-آلودگی در بین بیش از 60% شغال ها و گربه وحشی در شمال کشور دیده شده است.(موبدی و همکاران1973) لارو انگل در انساج دو سگ و 10 شغال و دو روباه و یک موش صحرایی از منطقه اصفهان نیز گزارش شده است.

4- تا کنون تنها یک مورد آلودگی انسان به انگل گزارش شده است که آلودگی در این مورد هم فقط با تشخیص سرولوژی مثبت بوده است.

پیش گیری و مبارزه:

برای مبارزه با بیماری می توان از روش های زیر استفاده نمود:

1- دقّت در تغذیه ی خوک ها- باید از دادن مواد موجود در زباله و آشغال اجتناب کرد ویا پس از جوشانیدن این مواد ، آن را به مصرف تغذیه خوک ها رسانید.

2-بازرسی گوشت قبل از مصرف : برای این کار می توان از دستگاهی به نام تریشینوسکوپ استفاده نمود و گوشت های خوک آلوده را از بین برد.

3-ضد عفونی کردن گوشت آلوده – این کار به وسیله پختن کامل گوشت و یا گذاردن آن در یخ انجام می شود.در مورد روش اول بایستی دقت کافی مبذول گردد که تمام قسمت های گوشت کاملاً‌ پخته شود.

یخ زدن گوشت سبب مرگ لارو می شود. مطالعات نشان داده است که در حرارت 18- درجه سانتی گراد در مدت 24 ساعت ، می توان لارو ها را از بین برد. روش دیگری هم برای ضد عفونی گوشت موجود است که مطابق آن گوشت را مدتی ، تحت اشعه کبالت 60 قرار میدهند. این روش در ضمن سبب تازه ماندن گوشت هم می شود.