فاسیولا (Fasciola)

---

Life Cycle

تخم که دارای سلول جنینی می باشد به وسیله مدفوع دفع می گردد و در محیط بیرون نوزاد یا میراسیدیوم درون تخم تشکیل و از تخم خارج می گردد و وارد بدن میزبان واسط که حلزون لیمنه آ ترونکاتولا می باشد می شود و در بدن حلزون تبدیل به اسپوروسیست می گردد. سپس تبدیل به ردی و سرکر می گردد. سرکر از بدن حلزون خارج و در محیط بیرون دم خود را از دست داده و تبدیل به متاسرکر کیسه دار می شود. میزبان نهایی با خوردن متا سرکر آلوده می گردد. در میزبان نهایی متاسرکر در محیط دوازدهه، تحت تاثیر ترشحات صفراوی پوشش خود را از دست می دهد و سرکر خارج شده، روده را سوراخ و وارد محوطه صفاقی می گردد. پس از 24 ساعت مهاجرت را شروع و وارد کبد می شود. کپسول کبدی را سوراخ و مــهاجرت به پارانشیم را شروع می کند که 6-5 هفته طول می کشد. بیشترین و عمده ترین خسارت به میزبانان در مرحله مهاجرت پارانشیمی می باشد. بالاخره تقریبا ً در هفته ی هشتم وارد مجرای صفراوی می گردد و تقریبا ً در هفته نهم و دهم تخم را در مدفوع خواهیم داشت.

اپیدمیولوژی

سه عامل در شیوع بیماری تاثیر دارد که عبارت است از :

1-    وجود محیط مناسب برای حلزون لیمنه آ (گل مرطوب را به آب ترجیح می دهد)

2-    حرارت مناسب: در 15 درجه سانتیگراد حلزون رشد سریع و مناسب دارد.

3-    رطوبت: رطوبت مطلوب زمانی است که میزان بارندگی از تبخیر بیشتر باشد و محیط اشباع از بخار آب باشد.

4-    PH مناسب

Pathogenesis

1-    ضربه مکانیکی انگل به پارانشیم کبد در اثر مهاجرت انگل در پارانشیم کبد.  

2-    ترشح مواد سمی و متابولیکی طی مهاجرت

3-    تغذیه انگل (خونخواری) و ایجاد کم خونی

4-    واکنش میزبان

با توجه به پاتوژنز 3 نوع فاسیولوزیس در بدن وجود دارد:  

1- فاسیولوز حاد: زمانی است که دام 2 هزار متا سرکر را بخورد. زمان بروز بیماری 6-2 هفته بعد از خوردن متا سرکر می باشد.

علائم: ممکن است مهاجرت باعث پارگی عروق و خونریزی شدید شود و حتی پس از مرگ دام خون از بینی و مقعد خارج گردد و گاهی پارگی کپسول کبدی بسیار حاد بوده و باعث مرگ سریع می گردد. گاهی در اثر مهاجرت فاسیولای نابالغ در بافت نکروزه کبد در اثر رشد میکروب کلستریدیوم نووای تورم قانقاریایی کبد (Blake disease ) به وجود می آید.

2- فاسیولوز تحت حاد: این حالت در اثر خوردن حدود 1000 متا سرکر به وجود می آید و حدود 10 -6 هفته بعد بیماری ظهور می کند. در اینجا متا سرکرها در مدت نسبتا ً طولانی تری وارد بدن میزبان می شوند و در حالیکه تعدادی از نوزادان خود را به مجاری صفراوی رسانده و موجب تورم این مجاری خواهند شد بقیه  در حال مهاجرت می باشد.  ضایعات ایجاد شده خفیف تر از فرم حاد می باشد.

علائم: بی رنگی مخاطات،‌ کم خونی به علت خونخواری و پارگی عروق کبدی به علت مهاجرت، اختلالات کبدی (پروتئین ها ساخته نمی شوند)، ‌بزرگی کبد ( التهاب کبدی)، بطری زیر فکی (ادم تحت فکی) در این حالت بالانس فشار اسمزی بهم خورده،  فشار اسمزی کم می شود و آب میان بافتی به درون عروق جذب نمی گردد و باعث آب آوردگی می گردد. وقتی دام دچار آسیب کبدی می شود آلبومین نشت کرده و فشار انکوتیک کم می شود و باعث جمع شدن آب میان بافتی می شود. در هنگام شب آب جذب شده  و صبح  بطری زیر فکی وجود نخواهد داشت؛ ولی در هنگام برگشت از چراگاه مجدداً بطری زیر فکی دیده می شود.

3-فاسیولوز مزمن: در اثر خوردن 500-200 متا سرکر بعد از 5-4 ماه بوجود می آید. شایع ترین نوع فاسیولوز در گوسفندان ایران می باشد. در این فرم فاسیولاها بالغ شده اند و هیچ مهاجرتی وجود ندارد. فاسیولاها در مجاری صفراوی مستقر می شوند. به بیماری فاسیولوز مزمن کپلک گفته می شود.

علائم:کاهش وزن، آب آوردگی شکم، بطری زیر فکی. 

فاسیولوز در گاوها

گاو نسبت به فاسیولا مقاوم تر از گوسفند است؛ زیرا کبد گاو واکنش نسجی شدیدتری نسبت به فاسیولا نشان می دهد و آهکی شدن دیستروفیک مجاری صفراوی و فیبروز پارانشیم کبدی موجب دفع ترماتودها می شود. بنابر این در گاو واکنش نسجی کبد شدیدتر است و با افزایش سن مصونیت زیادی در برابر انگل ایجاد می شود.

Clinical Pathology

کاهش پیش رونده آلبومین خون، افزایش شدید گلوبولین ها در خون، کم خونی هیپوکرومیک ماکروسیتیک (اندازه و رنگ گلبول ها ثابت و معمولی) و ائوزینوفیلی پس از 14 روز.  

Clinical Sign

مجاری صفراوی متورم و آهکی شدن مجاری صفراوی (رسوب کلسیم در صفرا )

Laboratory Finding

حضور تخم انگل در مدفوع

 

تشخیص

تغییرات فصلی آلودگی، تاریخچه قبلی بیماری، کالبد گشایی با روش ها تشخیصی مربوط به ایمنی (جستجوی  آنتی بادی و آنتی ژن ) و آزمایش های آنزیمی سرم شامل گلوتامین دهیدروژناز (GLDH) و گلو تامین ترانس پپتیداز (GGT) 

پیشگیری

1-    زه کشی زمین های مرطوب

2-    درمان راهبردی یا استراتژیک فاسیولوزیس

3-    مبارزه با حلزون ها

 

فاسیولا ژیگانتیکا

طول 25-75mm  و عرض 12mm

میزبان واسط: حلزون لیمنه آ اوریکولاریا

محل زندگی: مجاری صفراوی

شایع ترین ترماتود کبدی در حیوانات آفریقا می باشد.